Gif, PFAS en plastic vervuiling uit de landbouw

Indiendatum: 4 mrt. 2024
Antwoorddatum: 9 apr. 2024

Inleiding

De afgelopen periode zijn er een aantal verontrustende berichten in de media verschenen over watervervuiling door de landbouw. Deze betreffen de volgende berichten:

• Drinkwaterbedrijven ontstemd, boeren mogen PFAS blijven spuiten: https://fd.nl/samenleving/1503329/drinkwaterbedrijven-ontstemd-boeren-mogen-pfas-blijven-spuiten
• Boeren verspreiden zonder het te weten microplastics over akkers, agrosector wist een verbod te vertragen: https://www.ftm.nl/artikelen/microplastics-in-de-landbouw
• Milieuactivist Johan Vollenbroek eist actie tegen giftige stoffen in sloten Venhuizen: ’Verboden middel wordt nog steeds gebruikt’ https://www.noordhollandsdagblad.nl/cnt/dmf20240222_47230697

Over deze berichten en hun samenhang hebben we enkele vragen:

PFAS in drinkwater

1. De UvW is een voorstander van een totaalverbod op PFAS[1]. Valt het gebruik van PFAS in pesticiden hier ook onder?
   
   Onder een totaalverbod vallen alle toepassingen die tot belasting van het milieu of risico's voor de mens vallen. In een aantal gevallen wordt een tijdelijke of permanente uitzondering (derogatie) gemaakt voor de toepassing van PFAS als er geen alternatief is en de toepassing een belangrijk maatschappelijk doel dient. Hieronder vallen medische, veterinaire en toepassingen om planten te beschermen.
   
   
2. Is bekend op welke schaal dit soort pesticiden in ons waterschap worden gebruikt?
   
   Het CBS publiceert om het paar jaar cijfers over het bestrijdingsmiddelengebruik. Dat is alleen voor heel Nederland en niet per waterschapsgebied. Als we weten om welke middelen het gaat kunnen we in deze database het gebruik opzoeken.
   
   
3. U heeft al aangekondigd dat er op 10 plekken PFAS gemeten gaat worden. Wordt hierbij ook (indirect) gekeken of pesticiden de bron kunnen zijn?
   
   PFAS meten we nog nergens, dit gaat in april en juli wel gebeuren op zwemwaterlocaties (analyse door de VU) vanuit een landelijke opzet. Vorig jaar zijn er wel metingen gestart bij stortplaatsen. Deze lopen door tot mei/juni. Hier wordt momenteel gemeten op alleen PFOS/PFOA. Deze meten we ook voor de KRW. Wij doen geen bronnenonderzoek naar de herkomst van PFAS.

Microplastics in de landbouw
Er was al bekend dat landbouw een bron is van microplastics door landbouwfolies[2], nu blijkt dat o.a. microplastics bewust worden toegevoegd aan landbouwproducten.

1. We roepen als HHNK op om cosmetica zonder microplastics te gebruiken[3]. Bent u van plan dit ook te doen voor landbouwproducten waar microplastics bij vrij komen of in gebruikt worden?
   
   Wij hebben op dit moment geen plannen om specifieke landbouwproducten af te raden vanwege microplastics. HHNK werkt sinds dit jaar wel aan het Europese subsidieproject TREASURE om de totale stroom van plastic richting de Noordzee te verminderen. Binnen dit project onderzoeken wij de verschillende emissieroutes in ons beheergebied en hebben wij de ambitie om samen met gebiedspartners aan handelingsperspectief te
   werken.
   
   
2. Het landbouwportaal biedt coachbezoeken aan. Wordt hierbij ook gekeken naar bronnen van PFAS en microplastics?
   
   Nee, hier wordt niet specifiek naar gekeken.

Dinoterb

Dinoterb wordt in HHNK water aangetroffen, hoewel deze stof al 25 jaar niet meer gebruikt mag worden.

1. Is het aannemelijk dat dinoterb nog steeds gebruikt wordt en dat dit niet alleen door historische uitspoeling komt?
   
   We gaan een bronnenonderzoek uitvoeren en sluiten op voorhand geen bronnen uit. Volgens de NVWA hebben zij in al hun onderzoeken in de afgelopen 10 jaar nooit aanwijzingen gevonden van het illegaal gebruik van dinoterb. Zie de memo voor CHI 27 maart 2024 (24.0329099).
   
   
2. Als na 25 jaar nog steeds sprake is van uitspoeling, is bekend hoeveel er nog in de bodem aanwezig is en op welke locaties?
   
   Nee, dat is niet bekend en in het kader van het bronnenonderzoek is de bodem één van de mogelijke bronnen die we meenemen. In onderzoeken die NVWA in de afgelopen 10 jaar heeft uitgevoerd en waarin bodemmonsters zijn geanalyseerd is dinoterb niet aangetroffen.
   
   
3. Valt het aantreffen van dinoterb in de bodem onder artikel 13 van de Wet bodembescherming c.q. de omgevingswet[4]
   
   Ja, voor dinoterb geldt ook een zorgplicht om bodemverontreiniging te voorkomen. In de praktijk geldt deze zorgplicht vooral voor het grondwater. Bij het aantreffen van gewasbeschermingsmiddelen in het grondwater zijn o.b.v. de Omgevingswet provincies het bevoegd gezag. Deze taak is vaak gedelegeerd aan omgevingsdiensten.
   
   
4. ECHA[5] geeft aan dat de stof dodelijk is, schadelijk is voor ongeboren kinderen en zeer giftig is voor het waterleven. Overweegt u om samen met de provincie op bekende locaties over te gaan tot sanering?
   
   Hiertoe zien wij nu nog geen aanleiding. Er is sprake van incidentele verhoogde meetwaarden. Anderzijds hebben wij vanuit de provincie noch RIVM signalen ontvangen over noodzaak voor sanering in relatie tot volksgezondheidsrisico's. Op dit moment hebben we bovendien nog geen concrete locaties/bronnen in beeld.
   
   
5. In 2014 heeft de Natuur en Milieufederatie Noord-Holland HHNK gewezen[6] op overschrijding van de stof dinoterb. Welke acties heeft u in de afgelopen 10 jaar ondernomen naar aanleiding van deze melding?
   
   Zie de memo voor CHI 27 maart 2024 (24.0329099).

Afsluitend

Bovengenoemde berichten lijken een oorsprong te hebben in “reguliere” teelt, bijvoorbeeld met PFAS-gif en plastic in kunstmest. Bij biologische teelt is er het verbod op veel bestrijdingsmiddelen en zijn er strengere richtlijnen. Toch hebben bedrijven die willen omschakelen veel last van een vervuild oppervlaktewater.

1. Bent u het met om eens dat agrariërs die willen omschakelen naar biologisch en natuur-inclusief ondersteuning moeten krijgen van HHNK voor schoon oppervlaktewater?
   
   Dit hoort mondeling te gaan. Antwoord: bestuurlijke vraag
   
   
2. Kunnen biologische bedrijven, die hinder ondervinden van vervuiling, geholpen worden door schoon oppervlakte water beschikbaar te stellen?
   
   We begrijpen de wens en we werken vanuit de KRW hard samen met onze omgeving aan het schoner maken van het water. Desondanks kunnen we helaas niet garanderen dat oppervlaktewater helemaal schoon is, omdat het gebruik van chemische middelen nog steeds is toegestaan. Bovendien kunnen het water, de bodem en de lucht nog wijdverspreid middelen bevatten vanuit historisch gebruik.
   
   
3. Is het mogelijk om vervuilde gebieden af te sluiten, zodat vervuild oppervlakte water niet wegspoelt naar buiten het gebied of naar de Waddenzee?
   
   Over het algemeen kan dit niet, omdat wij overtollig water moeten kunnen afvoeren om wateroverlast te voorkomen. Soms moet er ook vanuit bovenstroomse gebieden via vervuilde gebieden afgevoerd worden.
   
   
4. Is er afstemming met de provincie over de aanpak van vervuiling door bestrijdingsmiddelen in het oppervlakte water?
   
   Ja.